Tomaat uit eigen tuin

Inleiding
De tomaat (Solanum lycopersicum) is een eenjarige plant die behoort tot de nachtschadefamilie (Solanaceae), net als de aardappel, paprika en peper. Oorspronkelijk komt de tomaat uit Zuid-Amerika, waar de inheemse bevolking het gewas al eeuwenlang teelde. De Spanjaarden introduceerden de tomaat in Europa in de 16e eeuw, waar ze aanvankelijk als sierplant werd gekweekt vanwege haar felrode vruchten. Pas later werd de tomaat gewaardeerd als eetbare vrucht. Tegenwoordig kun je de tomaat eenvoudig uit je eigen tuin halen.
De naam ’tomaat’ is afgeleid van het Nahuatl-woord ’tomatl’. De tomaat heeft in de volksmond veel bijnamen, zoals ‘liefdesappel’ of ‘gouden appel’, verwijzend naar de eerste, geelgekleurde tomatenvariëteiten in Europa. Tegenwoordig zijn tomaten onmisbaar in de keuken en worden ze rauw gegeten in salades, gekookt in sauzen en soepen of gedroogd als smaakmaker.
De tomatenplant is een kruidachtige, eenjarige plant. Ze produceert dus bloemen en vruchten in één groeiseizoen, waarna de plant in hetzelfde jaar afsterft. Er zijn veel verschillende typen tomaten, variërend van ronde tomaten, vleestomaten, cherrytomaten tot pruimtomaten. Daarnaast is veel variatie in kleuren van geel, oranje, rood paars en groen. En sommige tomaten hebben meerdere kleuren tegelijkertijd.
Leuk weetje:
Technisch gesproken is een tomaat geen groente, maar fruit. De tomaten ontwikkelen zich uit de bloem van de plant en bevatten zaden. Daarom worden ze in botanische termen als fruit geclassificeerd.


Zaaien van tomaat
De Tuinagenda hanteert voor tomaten de volgende gegevens en zaaiperiodes. Met het dakje (^) geef ik aan dat zaaien gebeurt voor het uitplanten van de zaailingen onder glas. Wacht tot na ijsheiligen met het buitenplanten van tomaten.
Is het voorjaar nog erg koud, stel het zaaien en/of het planten dan uit. Het schijnt dat zaailingen die je wat later in het voorjaar uitplant snel genoeg ‘bijtrekken’ wat groei betreft.
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf |
Half Maart ^ 2169_3bab7a-85> |
Eind April ^ 2169_65c960-fb> |
Begin Juni ∞ 2169_af3fb3-45> |
Eind Maart ^ 2169_712579-d7> |
Begin Mei ^ 2169_09fd32-a7> |
Half Juni ∞ 2169_a8d923-19> |
Begin April 2169_70c08f-5c> |
Half Mei 2169_3e8605-df> |
Eind Juni ∞ 2169_89d79e-a0> |
Het aantal te zaaien planten is afhankelijk van de benodigde oogst. Een flinke tomatenplant kan wel 3 kg tomaten produceren. Een kleinere cherrytomaat kan 100 of meer cherrytomaten opleveren. Met deze cijfers kun je zelf een inschatting maken van het aantal planten dat je wilt verbouwen.
Zaai tomaten in potten of trays met een diameter van 5 tot 9 cm. Vul de potten met zaai- en stekgrond. Per pot of tray-cel worden 2 tot 3 zaadjes gezaaid. Dit maakt het mogelijk om na het ontkiemen de zwakkere plantjes uit te dunnen en de sterkste over te houden.
Tomatenzaden hebben een kiemtemperatuur van 20-25°C nodig. Bij deze temperatuur duurt het ontkiemen ongeveer 8 dagen. Nadat de plantjes opgekomen zijn kun je de zaailingen uitdunnen. Laat één sterke zaailing per pot of cel staan, zodat deze de meeste ruimte en voedingsstoffen krijgt.


Planten van tomaat
Zaailingen van tomaten zijn klaar om te planten wanneer ze 2 tot 3 echte bladeren hebben ontwikkeld en stevig rechtop staan. Dit is ongeveer 35 dagen na het zaaien.
Houd bij het planten een minimale afstand van 40 cm tot andere planten aan, zodat er voldoende ruimte is voor groei en luchtcirculatie. Gebruik je, net als ik, de vakkenmethode, dan kun je een tomatenplant zowel in een vak van 30×30 cm als in een vak van 40×40 cm planten.
De beste standplaats voor tomaten is een zonnige, beschutte plek met goed doorlatende, voedzame grond. Tomaten houden van warmte, dus een kas of beschut plekje tegen een zuidmuur bevordert de groei. Tomaten kunnen in potten worden gekweekt, mits de potten een inhoud van minimaal 10 liter hebben. Dit biedt de wortels voldoende ruimte.
Bij het planten moeten de zaailingen dieper geplant worden dan ze in de tray stonden, tot aan de onderste bladeren. Dit stimuleert de aanmaak van extra wortels langs de stengel, wat zorgt voor een stevigere plant.
Voor interplanting zijn basilicum en uien goede keuzes. Basilicum zou de smaak van tomaten bevorderen, en uien kunnen helpen bij het afweren van bepaalde plagen. Ook Afrikaantjes worden vaak naast tomaten geplant, omdat de Afrikaantjes (Tagetes) schadelijke aaltjes (nematoden) in de bodem onderdrukken. Het kan helpen je tomaat uit eigen tuin gezond te houden.


Oogsten van tomaat uit eigen tuin
De rijpheid van een tomaat herken je aan de kleurverandering van groen naar rood, geel, oranje of een andere kleur, afhankelijk van de variëteit. De vrucht moet bij een lichte druk zacht aanvoelen.
Ongeveer 75 dagen na het zaaien kun je de eerste tomaat uit eigen tuin oogsten. De oogst vindt plaats over een langere periode, omdat niet alle tomaten tegelijkertijd rijp zijn. Je kunt dus blijven oogsten tot het einde van het seizoen of het levenseinde van de tomatenplant (∞). Oogst door de tomaat met de hand los te draaien van de tros of door de steeltjes met een snoeischaar door te knippen.
Na de oogst kunnen de overige tomaten aan de plant verder rijpen. Indien er onrijpe tomaten overblijven aan het eind van het seizoen, kunnen deze binnenshuis narijpen.
Tomaten kunnen enkele weken worden bewaard, afhankelijk van de rijpheid bij het plukken. Bewaar ze op een koele, droge plek, maar niet in de koelkast, omdat dat de smaak nadelig beïnvloedt.

Teelt en verzorging
Bekende variëteiten
Er zijn enorm veel bekende tomatenvariëteiten, zoals ‘Moneymaker’ (populaire vleestomaat), ‘Tigrella’ (gestreepte tomaat) en ‘Gardener’s Delight’ (zoete cherrytomaat). Met tomaat uit eigen tuin kun je elke jaar weer nieuwe variëteiten kiezen.
Tomaten zijn gevoelig voor ziekten en plagen. Veelvoorkomende problemen zijn Phytophthora (aardappelziekte), meeldauw, witte vlieg, bladluizen en spintmijten. Goede ventilatie en het vermijden van natte bladeren kunnen schimmelziekten beperken. Fysieke barrières zoals insectengaas kunnen plaaginsecten tegenhouden.
Tomaten kunnen worden vermeerderd door zaden, stekken of wortelopslag. Voor stekken kan een gezonde, jonge zijtak in water worden gezet totdat deze wortels vormt.
Houd bij de verzorging rekening met regelmatige watergift, vooral tijdens de bloei en vruchtzetting. Zorg ervoor dat de grond vochtig blijft, maar vermijd water op de bladeren om schimmel te voorkomen. Tomaten hebben baat bij een wekelijkse mestgift met kaliumrijke voeding.
Omdat het een eenjarige plant is, is overwinteren niet zinvol. Nieuwe planten worden elk jaar uit zaad opgekweekt.
