Rapen in de moestuin

Inleiding
Rapen zijn in de moestuin een veelzijdig en eeuwenoud gewas dat oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied komt. Het gewas wordt al sinds de oudheid geteeld vanwege zijn voedzame knollen en smakelijke loof. De naamgeving varieert per regio, en in sommige streken wordt het ook “meiraap” genoemd vanwege de vroege oogsttijd. De Latijnse naam van het gewas is Brassica rapa subsp. rapa, wat verwijst naar zijn familie van kruisbloemigen, waartoe ook kool en radijs behoren. Raapjes zijn eenjarig en vormen zowel een voedzame knol als eetbaar blad. Door hun zachte smaak worden ze zowel rauw in salades als gekookt in diverse gerechten gebruikt.
Een leuk weetje: in sommige streken gebruikt men raapjes traditioneel in zowel stoofpotten en als in veevoer.
Raapjes zijn vooral geliefd vanwege hun korte teeltcyclus en veelzijdigheid. Hoewel ze bekend staan als een traditioneel boerengewas, winnen ze tegenwoordig ook aan populariteit in stadstuinen. De opvallende namen zoals “Meiknol” of “Kleine rapen” zijn minder officieel maar verraden het historische gebruik van het gewas in specifieke seizoenen.


Zaaien van raapjes
Hoewel de naam meiraapjes anders doet vermoeden, kun je raapjes zowel in het vroege voorjaar als in het najaar zaaien en oogsten. De volgende optimale zaaiperioden staan in de Tuinagenda.
Voorjaarsoogst
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf tot ∞ |
Half februari 1491_2e4040-5a> |
Begin Maart 1491_f329b3-b2> |
Half April 1491_baa238-7f> |
Eind Februari 1491_c642fb-b3> |
Half Maart 1491_41113c-cb> |
Eind April 1491_c52b53-6f> |
Begin Maart 1491_8473e5-04> |
Eind Maart 1491_5fddb4-b4> |
Begin Mei 1491_a25213-bd> |
Half Maart 1491_2b517d-75> |
Begin April 1491_4272a8-fe> |
Half Mei 1491_c9acb4-52> |
Eind Maart 1491_862a1f-d5> |
Half April 1491_108088-5f> |
Eind Mei 1491_f84f77-f0> |
Najaarsoogst
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf tot ∞ |
Begin Augustus 1491_ed75ee-28> |
Eind Augustus 1491_b65ac0-b6> |
Eind September 1491_d7e7ed-fc> |
Half Augustus 1491_6e55bc-d9> |
Begin September 1491_9cd865-10> |
Begin Oktober 1491_d61a41-01> |
Eind Augustus 1491_603dbb-d7> |
Half September 1491_042b84-45> |
Half Oktober 1491_9b5cd5-67> |
Begin September 1491_3e6d07-6d> |
Eind September 1491_b1dfc5-7b> |
Eind Oktober 1491_1e4002-3f> |
Raapjes groeien snel, waardoor je met een goede planning meerdere keren per jaar kunt oogsten. Eén knol weegt gemiddeld 150 gram, dus voor een maaltijd voor een gezin van vier personen zijn ongeveer vier tot zes knollen nodig, wat betekent dat je per maaltijd vier tot zes planten moet kweken.
Hanteer voor raapjes de techniek van clusterzaaien, waarbij je vier tot vijf zaadjes in een pot of tray zaait. Alle zaailingen die hierbij opkomen, worden later als cluster in de moestuin geplant. Gebruik potten of trays van ongeveer 6 cm diameter. Vul deze met een zaaigrond die goed vocht vasthoudt, maar ook luchtig is. De optimale kiemtemperatuur ligt tussen de 15 en 20 graden Celsius, en de zaadjes ontkiemen meestal binnen 8 dagen.

Planten van raapjes
Je kunt zien dat de zaailingen klaar zijn om uitgeplant te worden wanneer ze minstens twee echte blaadjes hebben ontwikkeld en stevig aanvoelen. Dit moment is ongeveer 20 dagen na het zaaien. Raapjes hebben ongeveer 15 tot 20 cm ruimte rondom nodig, zodat ze voldoende licht en voedingsstoffen krijgen. Een zonnige standplaats met goed doorlatende, licht vochtige grond is ideaal. Zandgrond met compost is zeer geschikt, maar ook zwaardere kleigronden kunnen worden verbeterd met organisch materiaal.
De plantdiepte is eenvoudig: plant de cluster flink diep in de grond. Raapjes kunnen ook uitstekend in potten worden geteeld, mits deze minimaal 20 cm diep zijn.


Oogsten van raapjes
De knollen van raapjes zijn het belangrijkste oogstproduct in de moestuin. Ook het blad van rapen is eetbaar; dit wordt raapstelen genoemd en kan worden gebruikt in salades of roerbakgerechten. Hoewel rapen en raapstelen van dezelfde plant afkomstig zijn, moet je ze afzonderlijk zaaien. Wanneer je het blad van rapen oogst, stopt namelijk de ontwikkeling van de knol.
De knollen zijn oogstrijp wanneer ze een diameter van 5 tot 10 cm hebben. Dit is gemiddeld 50 dagen na het zaaien, afhankelijk van de groeiomstandigheden. Bij het oogsten van clusters met zaailingen lijkt de oogst op uitdunnen. De best ontwikkelde knol van een cluster wordt geoogst, terwijl de overige exemplaren nog even blijven staan om verder te groeien. Dit proces wordt herhaald tot alle gewassen geoogst zijn.
Bij het oogsten pak je de knol vast en draai je rond tot de wortels loslaten. Dit geeft de minste schade aan achterblijvende rapen. Na de oogst kun je raapjes het beste in een koele, donkere ruimte bewaren, zoals een kelder, waar ze tot twee weken vers blijven. Het blad kan het beste direct worden verwerkt of binnen enkele dagen in de koelkast worden bewaard.
Je kunt raapjes ook in zand bewaren gedurende de winter. Zorg voor een bak gevuld met licht vochtig zand, waar je de knollen voorzichtig in plaatst zonder dat ze elkaar raken. Dit helpt uitdroging voorkomen en verlengt de bewaartijd tot enkele maanden. Het blad kan het beste direct worden verwerkt of binnen enkele dagen in de koelkast worden bewaard.
Rapen die je niet oogst zullen na enkele weken doorschieten. Dat is te herkennen aan de vorming van bloemstengels en een stijvere structuur van het loof. Er verschijnen (eetbare) bloemen die veel insecten aantrekken. Na de bloei vormt de raap zaad dat je kunt oogsten voor een volgende teelt. De knol is na de bloei niet meer smakelijk.

Teelt en verzorging
Dit zijn enkele variëteiten van raapjes
Purple Top | Geschikt voor nateelt Witte knol met een wijnrode topkleur |
Goudbal, Golden ball of Soester knol | Geschikt voor nateelt Geel van binnen en buiten |
Hakurei | Japanse witte raapjes Snelle groeier, zoet en fruitig. Ook rauw erg lekker. |
Platte Witte Mei | Een vroege witte variëteit. Rond en plat. |
Boule d’Or | Vroege variëteit, ronde knol. Stevig zoet geurig oranje vruchtvlees |
Hoewel raapjes relatief gemakkelijk te telen zijn, kunnen ze last krijgen van koolvlieg en slakken. Het gebruik van insectengaas of natuurlijke vijanden zoals vogels kan deze plagen verminderen. Zorg voor voldoende rotatie in je moestuin om bodemziektes te voorkomen.
Raapjes worden meestal vermeerderd via zaden, en een gezonde plant produceert in het tweede jaar bloemen en zaad als deze niet geoogst wordt. Regelmatig water geven is belangrijk, vooral tijdens droge periodes, om te voorkomen dat de knollen barsten. Overwinteren is doorgaans niet nodig, aangezien raapjes binnen enkele maanden worden geoogst.
Met de juiste verzorging en planning zijn raapjes een eenvoudig en productief gewas in elke moestuin.
