Sla in je moestuin

Inleiding
Sla zoals die in je moestuin staat, is een van de oudste en meest geliefde bladgroenten ter wereld en kent een rijke geschiedenis die duizenden jaren teruggaat. De oorsprong van sla ligt in het Middellandse Zeegebied, waar het al in de tijd van de oude Egyptenaren werd verbouwd. Van daaruit verspreidde het zich naar Europa en later naar andere delen van de wereld. De naam ‘sla’ komt van het Latijnse ‘lactuca’, wat ‘melk’ betekent, verwijzend naar het melksap dat vrijkomt uit de stengel. De Latijnse naam van sla is Lactuca sativa.
Sla wordt voornamelijk gebruikt in salades, maar kan ook als garnering of in sandwiches dienen. Het is een veelzijdige, eenjarige plant die tot de composietenfamilie behoort. Bekende niet-officiële namen voor sla zijn bijvoorbeeld ‘pluksla’ (voor losse bladeren) en ‘botersla’ (voor zachte kroppen). Een leuk weetje is dat de Romeinen sla als een geneeskrachtig gewas beschouwden, omdat het zou helpen bij de spijsvertering en slaap bevorderen.
Hoofdgroepen binnen Lactuca sativa
Er bestaan heel veel soorten sla en van elke soort bestaan ook weer volop variëteiten. Hieronder een poging om een indeling te maken. Elke variëteit heeft zijn eigen kenmerken. Je kunt hiermee een leuke mix van sla in je moestuin maken.
Kropsla (Butterhead lettuce)
- Kenmerken: Zachte, tere bladeren die dicht bij elkaar groeien om een losse krop te vormen. Vaak botersla genoemd.
- Variëteiten: ‘Appia’, ‘Buttercrunch’, ‘May Queen’, Rode Botersla.
IJsbergsla (Crisphead lettuce)
- Kenmerken: Vormt een dichte, stevige krop met knapperige bladeren. Groeit trager dan andere slasoorten.
- Variëteiten: ‘Great Lakes’, ‘Saladin’, ‘Igloo’
Pluksla (Leaf lettuce)
- Kenmerken: Geen echte krop, losse bladeren die herhaaldelijk geoogst kunnen worden.
- Variëteiten: Eikenbladsla ‘Red Salad Bowl’, ‘Green Oakleaf’, ‘Lollo Rosso’, ‘Lollo Bionda’
Romaine sla (Cos lettuce)
- Kenmerken: Langwerpige, rechtopstaande bladeren met een knapperige structuur. Bekend om het gebruik in Caesar-salades.
- Variëteiten: ‘Little Gem’, ‘Parris Island Cos’, ‘Valmaine’
Stengelsla (Stem lettuce)
- Kenmerken: Gekweekt voor de dikke, eetbare stengel in plaats van de bladeren. Vooral populair in Aziatische keukens.
- Variëteiten: ‘Celtuce’, ‘Asparagus Lettuce’
Knapsla (Batavia lettuce)
- Kenmerken: Een overgangsvorm tussen kropsla en pluksla. Heeft licht golvende, knapperige bladeren.
- Variëteiten: ‘Rouge Grenobloise’, ‘Sierra’, ‘Marvel of Four Seasons’


Zaaien van slaplanten
De Tuinagenda biedt een lange lijst aan perioden waarin je sla voor je moestuin kunt zaaien. In feite loopt de periode van half Februari tot en met Eind Juli. Daarna kun je vanaf eind augustus nog zaaien voor de herfst- en de winterteelt.
Sla kan dus bijna het hele jaar door worden gezaaid, afhankelijk van het ras en de teeltomstandigheden. Maar let op: niet elke variëteit is geschikt voor elke periode.
Voorjaar- en zomerteelt
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf ∞ |
Half Februari 1499_bf8f2b-65> |
Half Maart 1499_03fa24-2f> |
Begin April (blad) ∞ |
Eind Februari 1499_3e6dc7-3d> |
Eind Maart 1499_1f2fff-21> |
Half April (blad) ∞ |
Begin Maart 1499_691329-1d> |
Begin April 1499_149ade-0e> |
Eind April (blad) ∞ |
Half Maart 1499_0505a1-1d> |
Half April 1499_6d791b-17> |
Begin Mei (blad) ∞ |
Eind Maart 1499_06516a-d3> |
Eind April 1499_814843-13> |
Half Mei (blad) ∞ |
Begin April 1499_ac0139-eb> |
Begin Mei 1499_72de2e-8c> |
Eind Mei (blad) ∞ |
Half April 1499_595e04-c5> |
Half Mei 1499_a7482f-99> |
Begin Juni (blad) ∞ |
Eind April 1499_de4c1d-72> |
Eind Mei 1499_157f29-3d> |
Half Juni (blad) ∞ |
Begin Mei 1499_0ce6ff-53> |
Begin Juni 1499_050081-ec> |
Eind Juni (blad) ∞ |
Half Mei 1499_62b95a-12> |
Half Juni 1499_31ddfe-45> |
Begin Juli (blad) ∞ |
Eind Mei 1499_b42876-33> |
Eind Juni 1499_2fbe19-8b> |
Half Juli (blad) ∞ |
Begin Juni 1499_d54e39-9e> |
Begin Juli 1499_da7f48-ab> |
Eind Juli (blad) ∞ |
Half Juni 1499_243c36-cb> |
Half Juli 1499_287b6e-27> |
Begin Augustus (blad) ∞ |
Eind Juni 1499_083688-58> |
Eind Juli 1499_55ef63-c1> |
Half Augustus (blad) ∞ |
Begin Juli 1499_b8be6b-50> |
Begin Augustus 1499_1ab1f3-8c> |
Eind Augustus (blad) ∞ |
Half Juli 1499_f7c4af-50> |
Half Augustus 1499_1f4c97-87> |
Begin September (blad) ∞ |
Eind Juli 1499_7afad3-03> |
Eind Augustus 1499_8d1c0c-70> |
Half September (blad) ∞ |
Herfstteelt
In de volgende perioden zaaien we lente-sla (Engels: spring lettuce). Deze variëteiten zijn bestand tegen lagere temperaturen en matig licht. Het omvat soorten botersla (kropsla), pluksla en kleine romaine-varianten. Veelgebruikte variëteiten zijn bijvoorbeeld Little Gem (romaine), May Queen (botersla), en Red Salad Bowl (pluksla). Deze soorten kun je vroeg in het voorjaar oogsten.
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf |
Eind Augustus 1499_c3ee2d-d0> |
Half Oktober 1499_1b2cd5-c7> |
Begin December ∞ 1499_4fe948-02> |
Begin September 1499_25e837-bc> |
Eind Oktober 1499_b02c35-7f> |
Half December ∞ 1499_e91363-fd> |
Winterteelt
In deze periode zaai je de gewone sla-soorten, maar die moeten onder ‘cover’ geplant worden. Dus bijvoorbeeld in een koude kas of bak.
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf |
Begin September 1499_87168e-e3> |
Eind Oktober ^ 1499_69f8eb-75> |
Half December ∞ 1499_65cd97-a3> |
Half September 1499_68cf18-e7> |
Begin November ^ 1499_b7d3fa-e9> |
Eind December ∞ 1499_585df0-ba> |
Het aantal te zaaien planten hangt af van de gewenste oogsthoeveelheid. als je alleen de buitenste blaadjes van de slaplanten oogst, zal de plant blijven doorgroeien en nieuw blaadjes maken. Op die manier gaat de plant vrij lang mee en kun je voor een gemiddeld gezin volstaan met 8 tot 12 planten.
Oogst je de hele krop in één keer dan heb je waarschijnlijk meer planten nodig. Slaplanten groeien snel dus je kunt ook regelmatig nieuwe planten zaaien.
Gebruik voor het zaaien potjes of trays van circa 5 tot 7 cm in diameter. In elk potje worden drie tot vijf zaadjes gezaaid. De optimale kiemtemperatuur ligt tussen de 15 en 20 graden Celsius. Sla ontkiemt snel, meestal binnen 10 dagen. Na het ontkiemen kun je de zwakkere zaailingen uitdunnen, zodat alleen de sterkste plantjes overblijven.


Planten van sla in de moestuin
Zaailingen zijn klaar om geplant te worden zodra ze drie tot vier echte blaadjes hebben. Dit is meestal ongeveer 25 dagen na het zaaien. Sla in je moestuin kan in de volle grond worden uitgeplant op een onderlinge afstand van 20 tot 30 cm. Bij square foot gardening, waar je vakken van 30×30 cm gebruikt, kun je in elk vak doorgaans vier slaplanten planten. Met deze plantafstand krijgen de planten voldoende ruimte voor een gezonde groei en wordt de beschikbare ruimte efficiënt benut.
Als je slaplanten alleen voor pluksla gebruikt, kun je overwegen om dichter te planten, omdat je hierbij voornamelijk individuele bladeren oogst en de planten niet volledig uitgroeien. In een vak van 40×40 cm zou je bijvoorbeeld tot negen planten kunnen plaatsen.
Bij kropsla is het belangrijk om de volle ruimte van 20 tot 30 cm per plant aan te houden, zodat de kroppen zich goed kunnen ontwikkelen.
Standplaats
De standplaats moet licht beschaduwd of zonnig zijn, met een goed doorlatende, humusrijke grond. Beschutting tegen harde wind is gewenst, omdat de tere bladeren snel kunnen beschadigen.
Sla kan ook prima in potten worden gekweekt, mits de potten een minimale diepte van 15 cm hebben.


Oogsten van slaplanten
Van sla kunnen zowel de bladeren als de hele plant worden geoogst. Bij pluksla kun je beginnen met oogsten zodra de bladeren groot genoeg zijn om te gebruiken, meestal ongeveer 40 dagen na het zaaien. Voor kropsla wacht je tot de krop volledig is gevormd, wat gemiddeld 60 dagen na het zaaien is.
Bij pluksla kun je bladeren geleidelijk oogsten door de buitenste bladeren te plukken, waardoor de plant doorgroeit en nieuwe bladeren vormt. Je moet wel altijd het hart van de plant ongemoeid laten. Bij kropsla oogst je de hele plant in één keer. Gebruik een scherp mes om de krop net boven de grond af te snijden. Laat de wortels zitten om de bodemstructuur te behouden.
Geoogste bladeren of kroppen sla kun je het beste direct na het oogsten verwerken of in de koelkast bewaren, gewikkeld in een vochtige doek of in een afsluitbare plastic zak. Sla blijft op deze manier een paar dagen vers.
Sla in je moestuin kan bij warm weer snel doorschieten. Door regelmatig te oogsten en jonge planten op tijd uit te planten, kun je de teelt verlengen. Als sla in bloei schiet dan kun je na de bloei zaad oogsten die je weer kunt gebruiken bij de volgende keer zaaien.

Teelt en verzorging
Tijdens de groei van sla in je moestuin is het zinvol om onderste bladen van de slaplanten te verwijderen als deze gelig of zacht worden. Deze kunnen ongedierte aantrekken.
In het vroege voorjaar en in de herfst kan het erg koud zijn. Slaplanten kunnen redelijk veel kou verdragen, maar afdekken met een vliesdoek is een goede bescherming tegen de bijtende koude wind.
Veelvoorkomende ziekten en plagen bij sla zijn slakken, valse meeldauw en bladluizen. Een goede luchtcirculatie en het vermijden van natte bladeren helpen tegen schimmelziekten.
Sla wordt vermeerderd door zaden. Slaplanten die je in het late seizoen zaait, kun je in een koude kas planten, want ze kunnen best een beetje vorst doorstaan. Zo kun je ook in de winter nog sla oogsten, maar de groei zal niet uitbundig zijn.