Rozemarijn in de moestuin

Inleiding
Rozemarijn, met de Latijnse naam Rosmarinus officinalis, is een aromatisch keukenkruid dat bekend staat om zijn houtige stengels, smalle naaldachtige bladeren en karakteristieke geur. Oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, groeit rozemarijn van nature in zonnige, rotsachtige kustgebieden, maar rozemarijn groeit prima in de moestuin. De naam ‘rosmarinus’ betekent letterlijk ‘dauw van de zee’, een verwijzing naar de nevelige omstandigheden van de kustregio’s waar de plant oorspronkelijk groeide.
De plant behoort tot de lipbloemenfamilie (Lamiaceae), net zoals andere bekende kruiden zoals basilicum, tijm, bonenkruid, oregano, munt en citroenmelisse.
Rozemarijn is een groenblijvende plant die meestal zo’n 50 tot 100 cm hoog wordt en fijne, naaldachtige blaadjes heeft die het hele jaar door aromatisch blijven. Rozemarijn is vorstgevoelig, maar oudere, goed gewortelde planten kunnen milde vorst soms overleven. Ik heb zelf een wat oudere plant in de volle grond staan, die al meerdere winters met vorst heeft overleefd.
Leuk weetje:
Rozemarijn wordt soms kompaskruid genoemd, omdat ze in het wild vaak naar het zuiden gericht groeien
De toepassingsmogelijkheden van rozemarijn zijn veelzijdig. Het wordt zowel gebruikt als smaakmaker in de keuken, met name in stoofgerechten, ovengroenten en marinades, als ook als medicinale plant met eigenschappen die kalmerend werken en de spijsvertering bevorderen. Ook schijnt het een positief effect te hebben op het geheugen.

De levenscyclus van rozemarijn begint met zaad dat langzaam ontkiemt. Na de eerste ontwikkeling van de kiemblaadjes verschijnen de kenmerkende naaldachtige blaadjes. De plant groeit in een compacte, bossige vorm en kan uiteindelijk uitgroeien tot een kleine struik. Bloei vindt doorgaans plaats in het voorjaar, maar bij gunstige omstandigheden kunnen ook later in het jaar bloemen verschijnen. Omdat rozemarijn een vaste plant is, sterft hij niet aan het einde van het seizoen af, maar blijft hij doorgaans jarenlang groeien.

Zaaien van rozemarijn
In de Tuinagenda staan de 3 perioden van maart genoemd als optimale zaaiperiode, omdat de kieming dan het meest succesvol is bij stijgende temperaturen. Rozemarijn heeft een lange kiemtijd en een lage kiemkracht, waardoor geduld vereist is.
Zaaien |
Planten |
Oogsten vanaf ∞ |
Begin Maart 1057_291e2a-d6> |
Half Mei 1057_a7623c-40> |
Half Juni ∞ 1057_b29324-1b> |
Half Maart 1057_83446b-5d> |
Eind Mei 1057_221a69-36> |
Eind Juni ∞ 1057_9de037-b4> |
Eind Maart 1057_dd771e-e6> |
Begin Juni 1057_5abe48-b7> |
Begin Juli∞ 1057_8973b8-d4> |
Omdat één rozemarijnplant een aanzienlijke hoeveelheid oogst oplevert, is het verstandig om slechts een of enkele planten te kweken. Voor een gemiddeld huishouden is één plant vaak al voldoende. Zaai in potjes of trays met een doorsnede van 5 tot 7 cm meerdere zaadjes. Na ontkieming kun je deze uitdunnen zodat de sterkste zaailing overblijft.
De optimale kiemtemperatuur ligt tussen de 20-25°C. Om kieming te versnellen, kan het handig zijn de zaden 24 uur voor het zaaien te laten weken in lauwwarm water. De kiemtijd is ongeveer 20 dagen, afhankelijk van de temperatuur en de kwaliteit van het zaad.


Planten van rozemarijn in de moestuin
Wanneer de zaailingen 8-10 cm groot zijn en een stevige wortelkluit hebben, zijn ze klaar om uitgeplant te worden. Dit is ongeveer 60 dagen na het zaaien. De zaailing moet minimaal vier echte blaadjes hebben naast de kiemblaadjes.
Rozemarijn heeft een voorkeur voor een zonnige standplaats met goed doorlatende, kalkrijke grond. Het beste plantmoment is in het late voorjaar (mei), wanneer de kans op vorst voorbij is. De planten gedijen goed op beschutte plekken waar de warmte wordt vastgehouden, zoals tegen een muur of in verhoogde bakken.
In moestuinvakken van 30×30 cm past één plant. In een vak van 40×40 cm kan ook één plant worden geplaatst, maar in dat geval heeft de rozemarijn wat meer ruimte om te groeien. Rozemarijn heeft een diepe, sterke wortel en kan in potten worden gekweekt, mits deze minimaal 20 cm diep zijn.
De plantdiepte moet gelijk zijn aan de diepte waarmee de zaailing in het potje groeide. Druk de grond stevig aan, maar vermijd dat de wortelhals onder de grond zit.
De overtuiging dat rozemarijn andere planten in de buurt zou beschermen tegen plagen, zoals bij companion planting wordt beweerd, is voornamelijk gebaseerd op tuinierservaringen en anekdotisch bewijs. Dit soort uitspraken mist meestal een solide wetenschappelijke onderbouwing.


Oogsten van rozemarijn
Bij rozemarijn kunnen de blaadjes en de jonge stengels worden geoogst. De beste tijd om te oogsten is vlak voor de bloei, wanneer de concentratie van etherische oliën in de blaadjes het hoogst is. Je herkent het juiste oogstmoment aan de intense geur van de bladeren.
Afhankelijk van de teeltomstandigheden kan rozemarijn 90 dagen na het zaaien worden geoogst. Omdat rozemarijn een vaste plant is, hoeft het niet in één keer geoogst te worden. Pluk de takjes van bovenaf, waardoor de plant gestimuleerd wordt om nieuwe zijscheuten te vormen. Dit zorgt voor een compactere groei en een hogere opbrengst. Nieuwe blaadjes en takjes blijven het hele groeiseizoen (∞) ontstaan, vooral als de plant regelmatig gesnoeid wordt.
De geoogste rozemarijn kan vers gebruikt worden, maar kan ook gedroogd worden door de takjes op een donkere, geventileerde plek te hangen. Verse rozemarijn is in de koelkast enkele dagen houdbaar. Gedroogde rozemarijn kan in een luchtdichte pot tot een jaar bewaard worden.

Teelt en verzorging
Bekende variëteiten van rozemarijn voor de moestuin
- Rosmarinus officinalis ‘Prostratus’ (kruipende rozemarijn, ideaal als bodembedekker)
- Rosmarinus officinalis ‘Arp’ (vorstbestendige rozemarijn)
- Rosmarinus officinalis ‘Blue Lagoon’ (bekend om de intens blauwe bloemen)
Ziekten en plagen:
- Spintmijten: Kunnen worden bestreden door de luchtvochtigheid te verhogen.
- Bladluis: Veroorzaakt door te natte groeiomstandigheden.
- Wortelrot: Komt voor bij slecht doorlatende grond. Voorkom dit door de grond goed te draineren.
Vermeerdering: Naast zaaien kan rozemarijn vermeerderd worden door stekken. Een takje van 10-15 cm dat in vochtige grond wordt geplaatst, kan binnen enkele weken wortelen.
Aandachtspunten bij verzorging:
- Regelmatig snoeien bevordert een compacte, gezonde groei.
- Vermijd natte voeten, rozemarijn heeft een hekel aan te veel vocht.
- Bemest spaarzaam met organische meststoffen.
Overwinteren: Rozemarijn is matig winterhard. In zachte winters kan de plant buiten blijven staan, maar bij strenge vorst moet hij beschermd worden met vliesdoek. In potten gekweekte rozemarijn kan naar binnen worden verplaatst. Zorg dat de plant op een koele, lichte plek staat met een temperatuur van ongeveer 5-10°C. Geef spaarzaam water.
