Spitskool uit de moestuin

Inleiding
Spitskool uit de moestuin is een van de mildste koolsoorten en deze wordt al eeuwenlang gewaardeerd in de Europese keuken. Deze eenjarige groente is een variëteit van de witte kool en dankt zijn naam aan de kenmerkende spits toelopende krop. Het gewas stamt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied en is inmiddels wereldwijd een geliefd ingrediënt in uiteenlopende gerechten.
De Latijnse naam van spitskool, Brassica oleracea var. capitata f. alba, duidt op de witte kleur van de bladeren en de compacte kropvorm. In het Engels wordt het vaak aangeduid als “pointed cabbage” of “sweetheart cabbage”. Door zijn zachte smaak en knapperige structuur is spitskool uitermate geschikt voor rauwkost, roerbakgerechten en stoofpotten. Een leuke weetje is dat spitskool lichter verteerbaar is dan andere koolsoorten, waardoor het een ideale keuze is voor mensen met een gevoelige maag.
Spitskool behoort tot de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae), net als broccoli, bloemkool en boerenkool. Het is een snelgroeiende koolsoort die in de moestuin weinig ruimte inneemt en relatief makkelijk te telen is. Door zijn vroege en late variëteiten kun je bijna het hele jaar door spitskool uit de moestuin oogsten, mits je de teelt goed plant.
Vroege en late spitskool uit de moestuin
Bij veel koolsoorten onderscheiden we vroege en late soorten. Dat geldt ook voor spitskool. In de basis hebben deze vroege en late soorten dezelfde kenmerken. Het verschil heeft vooral te maken met het moment van zaaien, planten en oogsten.
Voordelen van vroege spitskool uit de moestuin
- Ze zijn ideaal voor een snelle oogst in het voorjaar of vroege zomer.
- Ze zijn vaak kleiner en zachter dan late kolen, wat ze geschikt maakt voor verse consumptie.
- Ze groeien sneller in koele omstandigheden, wat het risico op schieters vermindert.
Overeenkomsten vroeg en late spitskool uit de moestuin
- Groente-eigenschappen:
- Zowel vroege als late bloemkool vormen witte, compacte bloemhoofden.
- Beide soorten hebben voedzame, goed doorlatende grond en regelmatige verzorging nodig.
- Teelttechnieken:
- Beide worden vaak voorgezaaid en later uitgeplant.
- Beide hebben bescherming nodig tegen plagen zoals rupsen en koolvliegen.
- Voeding:
- Beiden hebben behoefte aan een stikstofrijke bodem tijdens de vroege groei en kalium voor de vorming van de bloemhoofden.
De belangrijkste verschillen tussen vroege en late spitskolen:
Kenmerk | Vroege Spitskool | Late Spitskool |
---|---|---|
Zaaiperiode | Januari – Maart (binnen of in kas) | Mei – Juni (direct of in trays) |
Plantperiode | Maart – April | Juni – Juli |
Oogstperiode | Mei – Juli | Augustus – Oktober |
Groeitijd | Kort (ca. 60-70 dagen) | Lang (ca. 80-100 dagen) |
Weerstand tegen kou | Matig; gevoelig voor vorst | Beter bestand tegen kou, soms geschikt voor overwintering |
Kropsgrootte | Klein tot middelgroot | Groter, met stevigere en dikkere bladeren |
Smaak | Mild en zoet, zachtere structuur | Iets robuuster van smaak, geschikt voor stevige gerechten |
Bewaarbaarheid | Kort, enkele weken | Langer houdbaar, enkele maanden in een koele ruimte |
Geschiktheid voor invriezen | Minder geschikt vanwege de delicate structuur | Beter geschikt door stevigere textuur |
Teeltomstandigheden | Groeit sneller bij mild voorjaar | Heeft langer zonlicht en warmere temperaturen nodig |
Toepassingen | Salades, roerbak, rauwkost | Stamppotten, stoofgerechten, fermentatie (zuurkool) |
Praktische tips
- Vroege spitskool:
- Zorg voor een warme start (bijv. onder glas of in een koude bak).
- Houd rekening met kans op nachtvorst en gebruik vliesdoek indien nodig.
- Late spitskool:
- Kan beter tegen hitte tijdens de groeifase en kou tijdens de herfst.
- Geschikt voor oogst wanneer andere groenten al minder beschikbaar zijn.


Zaaien van spitskool
In de Tuinagenda staan de volgende periode die geschikt zijn voor het zaaien van spitskolen. De tabel is onderverdeeld in vroege spitskolen en late (herfst) spitskolen.
Vroege oogst
Zaaien |
Planten |
Oogsten tot ∞ |
Half februari 1366_8c6311-7d> |
Eind Maart 1366_80ea92-26> |
Begin Juni 1366_9bf246-6b> |
Eind Februari 1366_ecaf03-ac> |
Begin April 1366_ccd2ac-d0> |
Half Juni 1366_315d51-a0> |
Begin Maart 1366_fa1afa-83> |
Half April 1366_a09ee7-7e> |
Eind Juni 1366_2837ca-ba> |
Half Maart 1366_f510b4-66> |
Eind April 1366_832622-7c> |
Begin Juli 1366_476724-b6> |
Eind Maart 1366_d750cc-90> |
Begin Mei 1366_0a4ad8-87> |
Half Juli 1366_224124-c8> |
Late oogst
Zaaien |
Planten |
Oogsten tot ∞ |
Begin Mei 1366_e11e9e-65> |
Half Juni 1366_096bc7-4e> |
Eind Augustus 1366_35db40-57> |
Half Mei 1366_ee10ed-1d> |
Eind Juni 1366_4405fa-8f> |
Begin September 1366_1e4c02-c8> |
Eind Mei 1366_437411-1d> |
Begin Juli 1366_6adece-10> |
Half September 1366_4aa776-91> |
Begin Juni 1366_99cb1b-af> |
Half Juli 1366_afeab4-b7> |
Eind September 1366_12d032-4b> |
Bij het zaaien van spitskool is het handig om vooraf te bedenken hoeveel kroppen je wilt oogsten. Een enkele plant produceert één krop, dus zaai naar behoefte. Voor een klein huishouden zijn zes tot tien planten vaak voldoende voor een seizoen. Gebruik een tray met cellen van minimaal 4 cm doorsnee, zodat de zaailingen voldoende ruimte hebben om te groeien. Zaai per cel drie tot vijf zaadjes op een diepte van ongeveer 1 cm.
De optimale kiemtemperatuur ligt tussen de 15 en 20°C, en onder deze omstandigheden kun je verwachten dat de zaden binnen 10 dagen ontkiemen. Zodra de zaailingen hun eerste echte bladeren hebben gevormd, dun je ze uit tot de sterkste plant per cel overblijft. Dit zorgt ervoor dat de overgebleven zaailing voldoende voeding en ruimte krijgt om zich goed te ontwikkelen.


Planten van spitskool
Wanneer de zaailingen een hoogte van 10 tot 15 cm hebben bereikt en minstens vier echte bladeren hebben, zijn ze klaar om naar de volle grond te verhuizen. Dit is ongeveer 35 dagen na het zaaien. Kies stevige, gezonde planten met een sterke wortelkluit om uit te planten.
Spitskool heeft een zonnige plek nodig met goed doorlatende, vruchtbare grond die rijk is aan organisch materiaal. De ideale plantafstand is 40 cm rondom elke plant, zodat de kroppen voldoende ruimte hebben om zich volledig te ontwikkelen. Zorg ervoor dat de planten niet te diep worden geplaatst; de wortelkluit moet net onder het grondoppervlak liggen.
Hoewel spitskool in de volle grond het beste groeit, kan het ook in een grote pot worden geteeld. Gebruik hiervoor een pot met een minimale diameter van 30 cm en zorg voor een voedzame potgrond.

Oogsten van spitskool
Het eetbare deel van spitskool is de krop, die stevig en compact moet zijn voordat je gaat oogsten. Je kunt zien dat de spitskool klaar is voor de oogst wanneer de krop een mooie punt heeft gevormd en een stevige structuur heeft. Dit is ongeveer 100 dagen na het zaaien, afhankelijk van de variëteit en de groeiomstandigheden.
Oogst de kool door de stengel net onder de krop met een scherp mes af te snijden. Laat enkele buitenste bladeren op de plant achter om de plant eventueel nieuwe scheuten te laten vormen. Wanneer je de hoofdknop van de spitskool oogst, blijft de plant meestal levensvatbaar en kan ze energie richten op het ontwikkelen van zijscheuten. Deze scheuten groeien uit de bladoksels van de plant en vormen kleinere kropjes. Dit proces hangt wel af van:
- Het groeiseizoen: De plant moet nog voldoende tijd en warmte hebben om nieuwe kropjes te laten groeien.
- Gezondheid van de plant: Een gezonde plant met voldoende voedingsstoffen en water heeft meer kans om zijscheuten te ontwikkelen.
- Grondgebruik: Je hebt de grond niet voor een volgend gewas nodig.
Hoe kun je nieuwe kropjes stimuleren?
- Laat voldoende loof achter: Snijd bij de oogst de hoofdknop voorzichtig af en laat de buitenste bladeren en de stengel intact.
- Geef extra voeding en water: Dit helpt de plant om nieuwe energie op te bouwen voor de groei van zijscheuten.
- Zorg voor een langere groeiperiode: Nieuwe kropjes ontstaan alleen als de weersomstandigheden nog gunstig zijn (warmte en zonlicht).
De nieuwe kropjes zijn meestal kleiner en minder compact dan de hoofdknop, maar ze zijn net zo smakelijk en veelzijdig in gebruik. Ze worden vaak als een bonus gezien, omdat ze de levensduur van de plant verlengen zonder extra zaaiwerk.
Geoogste spitskool blijft in de koelkast tot twee weken goed, mits deze in een vochtige doek of plastic zak wordt bewaard. Voor langere bewaring kun je de kool blancheren en invriezen, hoewel dit de structuur iets kan beïnvloeden.

Teelt en verzorging
Bekende spitskoolvariëteiten voor zowel vroege als late teelt:
Vroege teelt (voorjaars- en zomeroogst)
- Caraflex F1
- Een populaire hybride variëteit.
- Vormt kleine tot middelgrote kroppen met een zeer zachte en zoete smaak.
- Geschikt voor verse consumptie en rauwkost.
- Greyhound
- Traditionele, snelgroeiende variëteit.
- Compacte, puntige krop met malse bladeren.
- Ideaal voor een vroege oogst.
- Express
- Geschikt voor vroege zaai en snelle groei.
- Milde smaak en zeer zachte structuur.
- Filderkraut (vroege variant)
- Bekend om zijn lange, spits toelopende krop.
- Geschikt voor vroege zomerteelt.
Late teelt (zomerse zaai en herfstoogst)
- Filderkraut (late variant)
- Grote, puntige kroppen.
- Geschikt voor herfstteelt en fermentatie zoals zuurkool.
- Duncan F1
- Een robuuste variëteit die bestand is tegen wisselende weersomstandigheden.
- Vormt grotere, stevige kroppen.
- Geschikt voor een langere teeltperiode.
- Advantage F1
- Goed bestand tegen ziekten en plagen.
- Vormt middelgrote tot grote kroppen met een stevige structuur.
- Dutchman F1
- Speciaal ontwikkeld voor late herfstteelt.
- Lang houdbaar na de oogst.
Ziekten en plagen
Spitskool is gevoelig voor plagen zoals koolvlieg, rupsen en bladluizen. Om schade te voorkomen:
- Knolvoet voorkomen: Houd de grond licht alkalisch door kalk toe te voegen. Knolvoet wordt veroorzaakt door een schimmel die gedijt in zure grond.
- Insectengaas: Gebruik gaas om koolvlieg en andere insecten te weren.
- Regelmatige controle: Inspecteer de planten regelmatig en verwijder rupsen en bladluizen handmatig.
Vermeerdering
Spitskool wordt vermeerderd via zaad. Je kunt zaden verzamelen uit bloemen van doorgeschoten planten, maar dit proces duurt lang en vereist nauwkeurige selectie. Het is eenvoudiger om gecertificeerd zaad te kopen, wat een hogere kiemkracht en betere resultaten garandeert.