Wortel uit eigen moestuin

Inleiding
De wortel, met de mooie Latijnse naam Daucus carota, wordt bij bosjes (grapje) gegeten. Niet alleen bij mij thuis, maar ook bij heel veel Nederlanders. Wortelen vind je terug in allerlei soepen, groentepakketten, stoommaaltijden, voorverpakte salades en diepvriesmaaltijden. Die breed toepasbare wortels is dus een prima gewas om zelf uit eigen moestuin te oogsten.
Vroeger kweekte men wortelen voor hun bladeren en zaden, maar de bladeren zijn licht giftig en nu worden bladeren nauwelijks meer gegeten. Tot de Renaissance hadden wortels een stevige, gele kleur. Vooral armen mensen aten deze gele groenten. De gekweekte oranje wortel zoals wij die nu kennen, is vooral door Nederlandse en Franse tuinders veredeld. De bekende oranje kleur is het resultaat van eeuwenlange selectie. Tegenwoordig zien we wortelen in oranje, witte, gele, rode en paarse tinten.
Leuk weetje:
de feloranje kleur van de wortel ooit werd bevorderd ter ere van het Nederlandse koningshuis, het Huis van Oranje.
De wortel is een schermbloemige, wat betekent dat de bloemen als een soort scherm of parasol verschijnen, net zoals bij kruiden zoals koriander, peterselie en kervel. De kans is echter groot dat je die bloemen nooit zult zien, want wortels zijn tweejarig: ze bloeien pas in het tweede jaar. De meeste wortelen oogst je waarschijnlijk al in het eerste jaar, tenzij je bewust kiest voor de bloemen of het zaad.

Moderne oranje wortels worden soms “Westerse” wortels genoemd en deze worden onderverdeeld in vier brede categorieën om zelf te kweken. Ik kende deze indeling niet, want in Nederland kom je deze namen zelden tegen. Maar op buitenlandse sites van zaadhandelaren wordt deze indeling veelvuldig gehanteerd.
- Chantenay-wortels zijn gedrongener, korter en dikker dan andere soorten, met een brede bovenkant en een stompe punt. Ze worden vaak in blokjes gesneden voor bewerkte voedingsmiddelen.
- Danvers-wortels ontwikkeld in Danvers, Massachusetts, zijn bestand tegen compacte bodems. Ze hebben een kegelvorm en een puntige onderkant.
- Imperator-wortels zijn de lange, slanke wortels die je meestal in de supermarkt ziet, met een geleidelijk taps toelopende punt.
- Nantes-wortels (oorspronkelijk “Nantaise”) zijn bijna cilindrisch van vorm met een stompe onderkant en zijn veredeld voor een verhoogde zoetheid.

Zaaien van wortel
Het blijft lastig om te bepalen hoeveel wortelen je moet zaaien om in je eigen behoefte te voldoen. Wortelen zijn heel veelzijdig, dus je kunt ze op allerlei manier toepassen. De kans dat je te veel wortelen zult hebben is niet zo heel groot.
Wortelen zaaien we altijd direct ter plaatse. De wortel heeft namelijk een zogenaamde penwortel die bij verplanten al snel wordt beschadigd. Daardoor is de kans groot dat je geen mooie rechte wortel krijgt, maar een wortel met gekronkelde vormen.
Zomerteelt
Zomerwortelen, ook wel bekend als bospeen, worden jong geoogst, vaak al na ongeveer 80 dagen. Ze hebben een slankere, zachtere structuur en een mildere, zoetere smaak. De wortels zijn relatief dun en worden in winkels meestal met het loof verkocht.
Zaaien |
Oogsten vanaf ∞ |
Half Maart 1065_1a53e0-7c> |
Half Juni ∞ 1065_b48ec7-68> |
Eind Maart 1065_8dcac2-04> |
Eind Juni ∞ 1065_58e0b1-1c> |
Begin April 1065_f63083-08> |
Begin Juli ∞ 1065_3f92ed-ec> |
Half April 1065_2fa09b-eb> |
Half Juli ∞ 1065_d9acbc-4a> |
Eind April 1065_73e15f-35> |
Eind Juli ∞ 1065_cece2c-97> |
Begin Mei 1065_3c2b1f-d3> |
Begin Augustus ∞ 1065_e5203a-66> |
Hou bij het zaaien een onderlinge afstand aan van 3-5 cm. Als je geen vakkenmethode gebruikt dan kun je op rijtjes zaaien. Hou 20 cm afstand tussen de rijen.

Winterteelt
Winterwortelen groeien langer door, meestal 120 dagen of meer. Hierdoor worden ze dikker, steviger en vaak groter. Ze hebben een hardere schil en zijn langer houdbaar. Winterwortelen zijn ideaal voor opslag en worden vaak gebruikt in stoofgerechten of stamppotten.
Zaaien |
Oogsten vanaf |
Eind Mei 1065_8d6072-64> |
Begin Oktober ∞ 1065_4e23ed-9e> |
Begin Juni 1065_f00013-24> |
Half Oktober ∞ 1065_babb89-7a> |
Half Juni 1065_8cbb5a-3c> |
Eind Oktober ∞ 1065_a2efcd-35> |
Eind Juni 1065_9e07f8-fc> |
Begin November ∞ 1065_a4bba0-1b> |
Begin Juli 1065_1e668a-7e> |
Half November ∞ 1065_6db3ef-d5> |
Half Juli 1065_33d8e3-21> |
Eind November ∞ 1065_91b858-6e> |


Oogsten van wortel uit eigen moestuin
Wortels uit eigen moestuin zijn klaar om te oogsten wanneer de bovenkant van de wortel net boven de grond zichtbaar wordt en een goede diameter heeft. Afhankelijk van het type wortel, duurt dit gemiddeld 80 dagen (bospeen) tot 120 dagen (winterpeen) na het zaaien.
Pak het groen stevig vast en trek de wortel voorzichtig uit de grond. Voor zware grond kun je eventueel een tuinvork gebruiken. Geoogste wortels bewaar je in de koelkast of in een koele, donkere ruimte voor vers gebruik. Ze zijn ook goed in te vriezen.
Je hoeft niet alle wortelen tegelijkertijd te oogsten. Je kunt de oogst dus dus spreiden. Bij bospeen is dat 2 á 3 weken en bij winterpeen kan dat zelfs enkele maanden zijn. Blijf dus oogsten tot einde seizoen of einde levensduur van de plant (∞).
Je kunt winterwortels met de eerste vorst in de grond laten. Ze worden dan zoeter, omdat de wortel zetmeel omzet in suikers als bescherming tegen de kou. Dit proces maakt de wortels minder gevoelig voor bevriezing en geeft een zoetere smaak. In koudere klimaten of in de herfst en winter kan het dus voordelig zijn om wortels wat langer te laten zitten. Bedek de grond met een laag mulch of stro om bevriezing te voorkomen bij vorst.
Laat de wortelen echter niet te lang in de grond staan , omdat ze dan kunnen splijten of houterig worden en ze lopen extra risico om aangetast te worden door de wortelvlieg.
Wortels die je niet oogst zullen in het tweede jaar gaan bloeien met fikse schermbloemen. Hieraan verschijnt na de bloei het zaad dat je kunt oogsten.

Teelt en verzorging
Wortels uit eigen moestuin kunnen last krijgen van ziekten en plagen, waarvan de wortelvlieg de bekendste is. Deze vlieg legt eieren bij de wortels, en de larven vreten gangen in de wortel. Interplanting met uien of prei kan de wortelvlieg helpen weren. Bedek de planten ook met insectengaas om schade te voorkomen. Schimmels zoals zwarte vlekkenziekte kunnen zich ontwikkelen bij natte omstandigheden.
Wortels zijn ideaal voor beginnende moestuinders omdat ze weinig onderhoud vergen. Ze hebben een zonnige plek nodig met losse, goed doorlatende grond, rijk aan voedingsstoffen. Ze doen het uitstekend in de Nederlandse grond en nemen weinig ruimte in beslag, waardoor ze geschikt zijn voor kleine moestuinen.

Wortel in de kleine moestuin
Wortel doet het prima in een kleine moestuin. Het vraagt niet veel ruimte en is goed beheersbaar.
Zomerwortel
Zomerwortelen zijn meestal kleiner dan winterwortelen. Als je gebruik maakt van de vakkenmethode dan passen er 16 in een vak van 30×30 cm en 25 in een vak van 40×40 cm.
Winterwortel
Winterwortelen hebben iets meer ruimte nodig. Als je gebruik maakt van de vakkenmethode dan passen 9 winterwortelen in een vak van 30×30 cm en 16 in een vak van 40×40 cm.
Wortel in de opvolgingsteelt
Wortel kun je toepassen als voorloopgewas (zomerteelt) of als opvolggewas (winterteelt) in de opvolgingsteelt. Op de pagina van de opvolgingsteelt kun je zelf combinaties maken die passen bij wat jij wilt telen. Gebruik de informatie hieronder als inspiratie voor je eigen ideeën.
Wortel (zomerteelt) gevolgd door spruitkool
