Spruitjes, met de Latijnse naam Brassica oleracea (Groep Gemmifera), horen bij de koolfamilie en zijn tweejarige planten. Ze zijn bekend om hun kleine, bolvormige kooltjes die langs een stevige stengel groeien. Deze groente is ontstaan in België rond Brussel, wat hen de naam “Brussels sprouts” gaf. Spruitjes uit eigen tuin zijn winterhard en met name geliefd omdat ze in koude maanden geoogst kunnen worden, als er weinig andere groenten beschikbaar zijn. Spruitjes worden vaak gekookt, geroosterd of gestoofd gegeten en kunnen zelfs rauw in salades worden gebruikt.
Levenscyclus spruitkool
De levenscyclus van spruitjes uit eigen tuin begint in de lente, meestal in april of mei, met het zaaien van kleine, ronde zaadjes. Binnen 5 tot 10 dagen ontkiemen de zaadjes, en verschijnen er piepkleine zaailingen met twee kiemblaadjes. In de daaropvolgende weken ontwikkelen de zaailingen hun eerste echte bladeren en groeien uit tot jonge planten.
Rond juni of juli, afhankelijk van het zaaimoment, zijn de zaailingen stevig genoeg om uitgeplant te worden in de volle grond. Hier ontwikkelen ze zich tot volwassen planten met een dikke, robuuste stengel. In de zomer en vroege herfst vormen zich de spruiten in de oksels van de bladeren. Deze kleine, bolvormige kooltjes groeien gestaag naarmate de dagen korter worden en de temperatuur daalt.
Spruitjes zijn tweejarige planten. In hun eerste jaar concentreren ze zich volledig op het vormen van spruiten en het opslaan van energie in hun wortels. Als je de plant laat overwinteren, komt in het tweede jaar de bloeifase. In het voorjaar van hun tweede jaar schieten de planten door en vormen ze bloemen die worden bestoven. Na de bloei ontwikkelen zich zaaddozen met zaden, waarmee de cyclus compleet is. Tegen de zomer van het tweede jaar sterft de plant af.
Leuk weetje: de licht bittere smaak van spruitjes afkomstig is van glucosinolaten, stoffen die de plant beschermen tegen ziekten en plagen. Spruitjes worden soms ook “minikooltjes” genoemd.
Een spruitkool met spruitjes in de bladoksels
Zaaien van spruitkool
Spruitjes uit eigen tuin worden voorgezaaid in potten of trays. In de volgende tabel staan de perioden uit de Tuinagenda waarin je het beste spruitkool kan zaaien. Omdat één plant tientallen spruiten oplevert, zijn enkele planten voldoende voor een gezin.
Zaaien (kiem na 10 dgn)
1562_dfdbf9-7f>
Planten (na ±35 dgn)
1562_118747-bd>
Oogsten vanaf (na ±100 dgn)
1562_253a4a-b1>
Begin Mei
1562_ab3069-8b>
Half Juni
1562_26bf2e-fe>
Eind Augustus ∞
1562_5aead7-4e>
Half Mei
1562_07d0a0-ae>
Eind Juni
1562_af0c93-7a>
Begin September ∞
1562_efd51a-aa>
Eind Mei
1562_cbc1e9-2c>
Begin Juli
1562_545adf-51>
Half September ∞
1562_52e8a2-67>
Gebruik potten of trays van 5-8 cm doorsnede en zaai drie zaadjes per pot. Houd een kiemtemperatuur van 18-22°C aan. De zaadjes ontkiemen binnen 10 dagen. Als de zaailingen opkomen, kies je de sterkste plant en verwijder je de rest. Dit zorgt ervoor dat alleen de beste planten doorgroeien.
Planten van spruitkool
Zaailingen zijn klaar om uitgeplant te worden als ze 4-6 echte blaadjes hebben, meestal 35 dagen na het zaaien. Spruitjes groeien het beste op een zonnige plek in goed doorlatende, voedselrijke grond. De pH-waarde van de grond moet tussen 6,5 en 7 liggen. Plant ze op een afstand van 30×30 cm, zodat In een moestuinbak één plant past in een vak van 30×30 cm. in een vak van 40×40 cm passen twee planten.
Plant de spruitjes diep genoeg zodat ze stevig staan en bestand zijn tegen wind. Je kunt spruitjes combineren met gewassen zoals wortels, uien of sla. Deze nemen weinig ruimte in en concurreren niet met spruitjes. Spruitjes uit eigen tuin kunnen ook in grote potten groeien, zolang de pot minstens 30 cm diep is.
Een paar mooi geoogste spruiten
Oogsten van spruiten
De kleine kooltjes langs de stengel zijn de eetbare delen van de plant. Je kunt ze oogsten als ze stevig aanvoelen en een diameter van 2-4 cm hebben. Dit is ongeveer 100 dagen na het planten.
Je oogst de spruiten van onder naar boven. Voor het oogsten pak je een spuitje aan de stam vast en geeft deze een twist, waardoor de spruit los komt. Pluk alleen de spruiten die groot genoeg zijn voor consumptie; de kleinere spruiten zullen verder doorgroeien.
Ondertussen blijft de plant aan de bovenkant van de stengel nieuwe spruiten vormen. Hierdoor kun je meerdere keren oogsten. Bij de meeste rassen is het mogelijk om wekelijks nieuwe spruiten te plukken. Gemiddeld kun je per plant 2 tot 3 maanden oogsten.
De spruitkool is winterhard en kan wel wat vorst hebben. De spruitjes worden vaak zoeter en smakelijker als de vorst er over heen is gegaan. Dit komt doordat de plant bij kou enzymen aanmaakt die zetmeel omzetten in suikers. Deze suikers helpen de spruitjes om beter bestand te zijn tegen de vorst, maar zorgen ook voor een mildere en minder bittere smaak.
Bewaar geoogste spruiten ze in de koelkast, waar ze tot twee weken vers blijven. Voor langere opslag kun je ze blancheren en invriezen.
Een grote verzameling geoogste spruitjes
Teelt en verzorging
Bekende variëteiten van spruitjes zijn ‘Groninger’, ‘Doric F1’ en ‘Diablo’. Elke variëteit heeft zijn eigen kenmerken, zoals grootte, smaak en winterhardheid. Spruitjes zijn gevoelig voor plagen zoals rupsen van het koolwitje. Gebruik insectengaas om je planten te beschermen. Knolvoet, een ziekte die in zure grond voorkomt, kan worden voorkomen door kalk aan de grond toe te voegen.
Vogels (met name duiven) eten graag van de bladeren van kolen. Een net over je koolplanten maakt het onmogelijk voor de vogels.
Verzorging van spruitjes omvat het verwijderen van vergeelde bladeren en het controleren op ziekten en plagen. Steun de planten als dat nodig is. Spruitjes hoeven niet overwinterd te worden voor consumptie, maar als je zaad wilt winnen, moet je de planten in hun tweede jaar laten bloeien.
Met deze kennis kun je succesvol spruitjes telen en genieten van een heerlijke winteroogst.
Close-up van spruiten aan de spruitkoolplant
Spruitjes in de kleine tuin
Informatie over moestuinen heeft vaak betrekking op wat grotere moestuinen. Ik probeer altijd extra aandacht te geven aan de kleine moestuin zoals mijn Tiny Garden.
Kleine variëteiten met goede opbrengst
‘Trafalgar F1’ Dit is een compacte variëteit die minder ruimte nodig heeft dan traditionele spruitjesplanten. De plant blijft relatief laag en produceert mooie, uniforme spruiten.
‘Cryptus F1’ Deze kleine spruitkool is resistent tegen veelvoorkomende ziekten zoals knolvoet en groeit in een compacte vorm, perfect voor beperkte ruimte.
‘Igor F1’ Een dwergvariant die goed presteert in kleinere tuinen. De plant heeft een korte stengel maar levert toch een goede oogst.
‘Red Ball’ Een bijzondere variëteit met paarse spruiten. Deze plant blijft iets kleiner dan de meeste traditionele soorten en voegt kleur toe aan je moestuin.
Spruitje in de opvolgingsteelt
Spruitje groeien in de 2e helft van het groeiseizoen. Je kunt ze dus prima gebruiken als opvolggewas voor gewassen die eerder geoogst worden. Op de pagina van de opvolgingsteelt kun je zelf combinaties maken die passen bij wat jij wilt telen. Gebruik de informatie hieronder als inspiratie voor je eigen ideeën.