Sperziebonen zelf kweken

Inleiding

Als beginnende moestuinder, die voor het eerst zelf sperziebonen wil kweken, verdronk ik in de termen die gebruikt worden omtrent die eenvoudige bonen. Al snel wist ik niet meer of het nog steeds over hetzelfde ‘ding’ ging. Lees maar mee …

Sperzieboon, prinsessenboon, slaboon, Green beans (Engels), Haricots verts (Frans) – groene bonen, klimbonen, pronkbonen, snijbonen, peultjes, kapucijners, droogbonen, kievitsbonen, staakbonen, stambonen, struikbonen, dwarf beans, herenboon, breekboon, stokboon, kievitsboon, flageolet, witte boon, bruine boon, nierboon, soldatenboon, limaboon, wilgenbladboom, boterboon, droogwinner, wigwamboon, naaldboon, stoelboon en spekboon, dus het duizelde mij behoorlijk!

Daarbij blijken sperziebonen ook nog in verschillende kleuren voor te komen. Behalve de bekende groene zijn er ook gele (boterbonen ‘Rocquencourt’), paarse (‘Blauhilde’), gevlekte of gestreepte (‘Dragon Tongue’) en ook nog exotische combinaties.

Langzaam werd het duidelijk

Nadat veel mist was opgetrokken bleef Phaseolus vulgaris over als eenjarige binnen de vlinderbloemenfamilie. En hoewel snijbonen ook vallen onder Phaseolus vulgaris, is het toch weer een specifieke variëteit. Van sperziebonen zijn echter ook weer vele verschillende rassen en cultivars. Sommigen zijn rankend en hebben een ondersteuning nodig om te klimmen (klimbonen/stokbonen) anderen blijven laag en hebben steun aan hun eigen stam (stambonen/struikbonen). Al met al wist ik nu genoeg om keuzes te kunnen maken.

Oorsprong

Oorspronkelijk komen sperziebonen uit Midden- en Zuid-Amerika, waar ze al duizenden jaren worden geteeld. Tegenwoordig zijn sperziebonen makkelijk te kweken in je Nederlandse moestuin. Ze zijn populair omdat ze veelzijdig toepasbaar zijn in de keuken. Je kunt ze koken, roerbakken of stoven.

Een leuk weetje is dat sperziebonen niet alleen een goede bron van voedingsvezels zijn, maar ook stikstof in de bodem vastleggen dankzij hun symbiose met bepaalde bacteriën. De wetenschappelijke naam van de sperzieboon is Phaseolus vulgaris. Van zaad tot oogst groeit dit gewas snel, en het heeft slechts enkele maanden nodig om van een klein zaadje uit te groeien tot een plant die een overvloed aan bonen levert.

De naam “sperzieboon” schijnt afgeleid te zijn van het Italiaanse asparagi, wat “asperges” betekent. De bereidingswijze van beide groenten met gesmolten boter en nootmuskaat kwam overeen. Via dialecten of volkstaal werd dit ‘aspergieboontjes’ en is dat verbasterd tot “sperzieboontje”

Zaaien van sperziebonen

Voor sperziebonen is één zaaiperiode. In het eerste deel van de periode kun je zowel klim- als stambonen zaaien en planten, maar in het tweede deel van die periode kun je alleen nog stambonen zaaien. Klimbonen hebben na half juni onvoldoende tijd om nog tot een oogst te komen.

Klim- en stambonen

Stambonen

Vanaf eind juni kun je alleen nog stambonen/struikbonen zaaien, omdat deze bonen een kortere groeicyclus hebben dan klimbonen. Vanaf het zaaien tot de oogst duurt het meestal zo’n 50 dagen, waardoor er nog voldoende tijd is om vóór de herfst nog een oogst te krijgen.

Bedenk vooraf hoeveel je wilt zaaien. Dat is uiteraard afhankelijk van het aantal personen en het aantal keer dat je bonen wilt eten.

Zaai de bonen in potten van ongeveer 9 cm doorsnede, gevuld met een luchtig, goed doorlatend grondmengsel. Stop per pot twee bonen ongeveer 2 cm diep in de aarde. Zorg voor een temperatuur van 20-25 graden Celsius, zodat de zaadjes binnen circa tien dagen ontkiemen. Uitdunnen hoeft niet, want als beide zaden uitkomen dan kun je ze als cluster uitplanten.

Planten van sperziebonen

Zaailingen van sperziebonen (stambonen) zijn klaar om geplant te worden zodra ze een stevig wortelgestel hebben en minstens twee echte blaadjes hebben gevormd. Dit is ongeveer 25 dagen na het zaaien. Sperziebonen houden van een zonnige plek met goed doorlatende grond. Als je geen vakken gebruikt hou dan een afstand rondom van 15 cm aan. Plant de zaailing diep zodat ze stevig in de grond staan.

Voor klimbonen / stokbonen is het handig om te zorgen dat de planten tegen een rekje, gaas of stok kunnen klimmen.

---

Oogsten van sperziebonen

Sperziebonen zijn klaar om te oogsten wanneer de bonen stevig aanvoelen, maar de zaden nog niet volledig ontwikkeld zijn. Dit is meestal 65 dagen na het zaaien, afhankelijk van de omstandigheden. Pluk de bonen door ze met je vingers voorzichtig van de plant los te draaien of te knippen.

Doe dit zeer regelmatig om de plant aan te moedigen nieuwe bonen te vormen, wat een doorlopende oogst mogelijk maakt. Het beste pluk je elke 2 á 4 dagen boontjes. De lengte van de oogstperiode is ongeveer 4 tot 6 weken, afhankelijk van het ras en de groeiomstandigheden.

Was de bonen na het oogsten en bewaar ze in de groentelade van de koelkast, waar ze tot een week vers blijven. Voor langere opslag kun je de bonen blancheren en invriezen. Ze blijven dan enkele maanden houdbaar zonder veel verlies van smaak en textuur.

Teelt en verzorging

Er zijn verschillende soorten sperziebonen verkrijgbaar, zoals struikbonen en stokbonen. Bekende rassen zijn ‘Stanley’ en ‘Prelude’. Struikbonen blijven laag en hebben geen ondersteuning nodig, terwijl stokbonen langs een rek of stok groeien en meer ruimte in de hoogte vragen.

Sperziebonen kunnen gevoelig zijn voor schimmels zoals meeldauw, vooral in vochtige zomers. Zorg daarom voor een goede luchtcirculatie rond de planten en vermijd dat de bladeren nat blijven. Luizen kunnen ook een probleem zijn, maar die kun je meestal eenvoudig bestrijden door de planten af te spoelen met water of natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes aan te trekken.

Sperziebonen hebben weinig mest nodig, omdat ze zelf stikstof in de bodem vastleggen. Houd de grond goed bedekt met een laag mulch om vocht vast te houden en onkruid te onderdrukken. Met deze eenvoudige verzorging kun je genieten van een rijke oogst van gezonde, smakelijke sperziebonen!

Sperziebonen in de Tiny Garden

Het zelf kweken van sperziebonen heb ik ervaren met zowel stambonen/struikbonen als met klimbonen/stokbonen. De opbrengst van de lage stambonen ‘Modesto’ (dwarf french beans) viel mij heel erg mee. Ik heb van 2 planten flink wat smaakvolle sperziebonen geoogst.

De klimbonen vond ik minder succesvol, maar dat was mijn eigen schuld. Ik had verschillende soorten bonen te dicht bij elkaar tegen een klimrek gezet. Dit werd al snel een enorme warboel, Al met al ben ik heel wat wijzer geworden met het zelf kweken van sperziebonen en andere peulvruchten.

Voor de Tiny Garden heb ik liever stambonen dan klimbonen. Klimbonen worden van zichzelf al vrij hoog, maar in een verhoogde moestuinbak komt daar nog eens 60 centimeter extra bij. Daarbij komt dat ik minder plaatsen beschikbaar hebt waar een plant kan klimmen. Stambonen kan ik op elke plek kwijt. Ik verwacht daarom dat ik sperziebonen voornamelijk als stamboon zal kweken.

Sperziebonen in vakken

De aantallen hieronder baseer ik op de oorspronkelijke informatie van Mel Bartholomew (de bedenker van de vakkenmethode).

• Stambonen – 9 stuks in een vak van 30×30
• Klimbonen – 8 planten in een vak van 30×30 langs een klimrek

Met name het aantal stambonen lijkt mij erg veel. De stambonen die ik zelf in mijn tuin heb gehad waren flinke struiken. Ik denk dat 5 of 6 planten het vak al flink zullen opvullen. Of plaats de 9 planten in een vak van 40×40 cm als je die hebt.

Sperziebonen in de opvolgingsteelt

De groei- en oogsttijd van sperziebonen ligt ongeveer tussen beide seizoenshelften in. Je kunt sperziebonen daarom zowel als voorloopgewas of als opvolggewas toepassen. Maar ook is het een prima tussengewas.

Op de pagina van de opvolgingsteelt kun je zelf combinaties maken die goed bij jou passen. Gebruik de informatie hieronder als inspiratie voor je eigen ideeën.

Spinazie gevolgd door sperziebonen gevolgd door spinazie